سرویس فرهنگی آفتاب ری؛ یونس شهیدی- همزمان با بحران شهر پاوه در مرداد ماه ۱۳۵۸، مصطفی چمران به عنوان معاون دولت موقت در امور انقلاب به همراه سرتیپ فلاحی فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش وارد شهر پاوه می‌ شوند تا به اوضاع و امور سرکشی نمایند. در این میان گروه اصغر وصالی به عنوان فرمانده نیروهای مردمی یا «دستمال سرخ ها» تنها مدافعین شهر پاوه محسوب می‌شوند. «چ» روایت ۴۸ساعت از زندگی شهید مصطفی چمران در غائله محاصره شهر پاوه توسط نیروهای ضدانقلاب است.

1- "چ" یک فیلم خوب است، همه شاخصه های یک فیلم خوب را دارد، نقد کردن آن سخت تر از هر تعریف کردنی است اما هیچکدام از اینها باعث نمی شود شاهکار جدید حاتمی کیا را فیلمی درباره چمران بدانیم!

 "چ" روایت 48ساعت از درگیری های مرداد58 پاوه است، که از قضا چمران هم در آن حضور دارد و اگر بازی سرد و بی روح عرب نیا که 50درصد زمان فیلم یادآور مختار است تا چمران را فراموش کنیم چمران نه قهرمان داستان است و نه محور آن، داستان به خودی خود پیش می رود و در محور آن چمران نقش مهمی را ایفا می کند؛ اما این داستان است که چمران را همراه خود می کند نه اینکه چمران در مرکز باشد و داستان پا به پای شخصیت او تعریف شود.

 قهرمان "چ" برخلاف نامش چمران نیست، امام خمینی(ره) است و در سکانس پایانی مخاطب مبهوت چمران نمی شود بلکه این چمران است که مبهوت شخصیت امام (ره)شده است و انصافا بازی صامت چمران در آن سکانس یکی از بهترین لحظات بازی اش در "چ" بوده است.

 2- "چ" را از خیلی جهات می شود بررسی کرد؛ اما مهم تر از اینکه خود "چ" چگونه فیلمی است در "چ" می شود حاتمی کیا را باز تعریف کرد، حاتمی کیا در ساخت "چ" و حواشی اش در 2 سال اخیر بشدت سعی کرده است تصویر خود را در ذهن مردم عوض کند و نوعی بازگشت داشته باشد به حاتمی کیا دهه60 و 70 تا شاید کمتر در ذیل «به نام پدر» و «گزارش یک جشن» مورد مواخده قرار گیرد.

 "چ" قطعا انقلابی ترین فیلم جشنواره سی و دوم است و حاتمی کیا بعد از موجی که با شروع «آژانس شیشه ای» آغازش کرد و همواره خود را محور یک شخصیت نقاد تعریف می کرد، این بار نقش یک راوی را بازی می کند و در این بازی نه تنها بدنبال نقد انقلاب و تحولاتش نیست که می خواهد پاره ای از مظلومیت انقلاب را روایت کند.

 همانگونه که در سطر بالا ذکر شد قهرمان "چ"، چمران نیست، بلکه امام خمینی(ره) است و حتی حاتمی کیا در لفافه کنایه های خودش را به چمران می زند و دوگانگی چمران-بازرگان؛ چمران-خمینی را ترسیم می کند و کنایه سیاسی اش را هم به شخصیت چمران می زند.

 فیلمنامه "چ" در سال 90 و 91 نوشته شده است و هیچ ارتباطی به احوالات این روزهای سیاست ایران ندارد؛ اما تقدیر به هر نحوی "چ" را درست در روزهای پرالتهاب سیاسی ایران بر پرده های سینما کشاند تا جنجال فیلم بیش از پیش شود. شخصیت چمران در "چ" به گونه ای تعریف می شود که بیشتر دنبال مذاکره است تا جنگ، ظاهرش اصلا به چریک ها نمی خورد و گلوله را گزینه آخر می داند. اما تصویر حاتمی کیا از پاوه 58 تصویری است که هرگونه گزینه را به غیر از مقاومت (که از قضا نمادش وصالی است تا چمران) از پیش شکست خورده تعریف می کند.

 3- "چ" ساختار روایی مدرنی ندارد و مثل همیشه حاتمی کیا شیوه روایی کلاسیک را به هر چیز ترجیح می دهد و بجز «خاکستر سبز» و «روبان قرمز» که هر دو  با واکنش سردی از طرف مخاطبان روبرو شد؛ حاتمی کیا همیشه خود را متعهد به سینمای داستانی کلاسیک دانسته است و درست در روزهایی که جشنواره به شدت تحت تاثیر سینمای فرهادی تلاش می کند آغاز و پایان روشنی برای فیلم هایش ترسیم نکند "چ" در زمان ورود چمران آغاز می شود و با ختم قائله پایان میابد.

 فیلم شخصیت اضافه ای ندارد و شخصیت ها همدیگر را بیشتر تکمیل می کنند و همین نقطه قوت "چ" است؛ فیلمنامه چ به اندازه کافی در بطن خود داستان اصلی تعلیق ایجاد می کند، که لازم نیست کاراکترها کنار یکدیگر، خود ایجاد تعلیق کنند یا به بیانی دیگر فیلم تعلیق اضافه ای ندارد و گره فیلم یک گره بیشتر نیست و در حول و هوش داستان اصلی بسترهای روایی موازی شکل نمی گیرد تا بخواهد مخاطب را در چند حوزه درگیر فیلم کند.

 شاید در نقد ساختاری فیلم تنها یک نقطه را می توان یافت که حاتمی کیا سوار بر موج سینمای این روزهای ایران تصویر برداری اش را با دوربین روی دست لرزان پیش برده است که آن هم برای فیلم چندان بی ربط نبوده زیرا دوربین لرزان تنها برای روایت های حادثه ای پر التهاب شایسته (نه لازم) است.

 همانند دیگر فیلم های حاتمی کیا موسیقی "چ" هم بخشی از هویت فیلم می باشد و حساسیت حاتمی کیا بر روی موسیقی همانند حساسیتش بر روی جلوه های ویژه میدانی غیرقابل انکار است و سکانس سقوط هلی کوپتر که به گفته حاتمی کیا حدود 25روز وقت صرف آن شد، یکی از ماندگارترین سکانس های سینمای حاتمی کیا است.

 4- حضور سرزده حاتمی کیا در کنفرانس خبر «شیار143» و تقدیم «چ» به این فیلم نمی تواند بی معنا باشد. این دو فیلم تنها فیلم های مهم سینمای دفاع مقدس در جشنواره فیلم فجر بوده اند و در حالی که شیار 143 می رفت که در سکوت پخش و  فراموش شود؛ وقتی حاتمی کیا "چ" را در کنار آن برادر شیار143 تعریف می کرد به خوبی اهالی رسانه این پیام را دریافت کردند که حاتمی کیا بعد از حدود یک دهه عزمش را بیش از پیش جزم کرده است تا بازگشتی به سینمای دفاع مقدس داشته باشد.