- گروه : فرهنگی
- شماره : 8588
«تهران نیوز» گزارش می‌دهد؛
شهرستان رباط‌کریم؛ زادگاه کاروانسراهایی با قدمت تاریخی
شهرستان رباط‌کریم دو کاروانسرا به نام‌های «قلعه‌سنگی» و «حاج‌کمال» دارد که قدمت بالایی دارند «قلعه‌سنگی»، قدیمی‌ترین کاروانسرای فلات ایران و «حاج‌کمال» گذرگاه جاده ابریشم، هر دو کاروانسرابه ثبت میراث‌فرهنگی رسیده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «تهران نیوز»، کاروانسراها از دیرباز محل اسکان مسافرانی بودند که مسافت‌های طولانی را به امید اسکان در مکانی امن طی می‌کردند، معمولا کاروانسراهای ایران قدمت زیادی دارند که همین موضوع نشان از مهمان‌نوازی ایرانیان از زمان‌های خیلی دور است.
کاروانسرا نام دیگر میهمان‌سرا، مسافرخانه، اردوگاه و... است که حیاطی بزرگ داشته و اغلب در شبانگاه محل اسکان مسافران، حجاج، تجّار و چهارپایانشان بود، کسانی که صبح را برای سفر و شب را برای خفتن و استراحت انتخاب می‌کردند.
کاروانسراها نشان‌دهنده تاریخ گران‌بها و ارزشمند کشور همیشه باصلابت ایران هستند که با تدبیری ارزشمند ساخته شده‌اند، تدبیری که به دنبال ایجاد حس امنیت در قلب مسافران غریبی که از راه‌های دور برای دیدن عزیزانشان عزیمت کرده و تنها امیدشان برای استراحتی کوتاه همین کاروانسراها بودند.
در دوران اسلامی، ساخت و همچنین رشد کاروانسراها با هدف ایجاد سرپناهی در میانه‌های راه‌های طولانی که با اسب و قاطر طی می‌شد رونق گرفت، اغلب کاروانسراهای ایران باقی‌مانده از دوران صفویان هستند به همین دلیل تقسیمات آب و هوایی در ساخت آن‌ها دخیل بوده است پس می‌توان نتیجه گرفت که کاروانسراها انواع مختلفی دارند.
باید دقت داشت که با توجه به موضوع آب و هوا کاروانسراهای سرپوشیده در مناطق کوهستانی، کاروانسراهای کرانه پست در منطقه خلیج فارس و کاروانسراهای حیاط‌دار در مناطق مرکزی ایران ساخته می‌شدند.
قدمت ۷ هزار ساله شهرستان رباط‌کریم
شهرستان رباط‌کریم قدمتی نزدیک به ۷ هزار سال داشته و برای هزاره سوم پیش از میلاد است، یعنی باستان‌شناسان و تاریخ‌شناسان معتقد هستند که شهری با قدمت ۷ هزار سال در شهرستان رباط‌کریم مدفون شده است، بنابراین در این شهرستان مکان‌های تاریخی متعددی وجود دارد که تصمیم گرفتم به سراغ کاروانسراهای این شهرستان که رنگ و بوی اسلامی نیز دارد بروم و از چگونگی شکل‌گیری آن آگاه شوم.
البته شهرستانی با چنین قدمتی، قطعاً مکان‌های تاریخی قدیمی‌تری دارد، اما هدف من از نوشتن این گزارش شناخت بیشتر با کاروانسراهای رباط‌کریم و پرداختن به توجه جامعه اسلامی و همچنین ایرانی برای تأمین امنیت مسافران است، البته در اوایل گزارش به فرهنگ ایرانی و توجه آن به مهمان‌نوازی نیز اشاره کردم که باعث ساخت کاروانسراها به سبک دیگری توسط ایرانیان باستان شد.
باید توجه کنیم که ایران باستان با ایران کنونی متفاوت است و قطعاً کاروانسراهای ساخته شده در کشورهایی که زمانی متعلق به ایران بودند وجود داشته و به بنایی تاریخی برای آنان تبدیل شده یا حتی از بین رفته‌اند.
کاروانسرای «حاج کمال»، استراحتگاه مسافران جاده ابریشم
کاروانسرای «فتحعلی‌شاه» معروف به «حاج کمال»، کاروانسرایی است که در زمان فتحعلی‌شاه قاجار یعنی در سال ۱۲۴۵ قمری ساخته شده و محل استراحت مسافران جاده ابریشم بود، این کاروانسرا معماری بی‌نظیری داشته و سبک ساخت آن دو ایوانی است.
ورودی این کاروانسرا از سوی ایوان غربی بوده و ایوان شرقی آن به عنوان «شاه‌نشین» در اختیار افراد قرار می‌گرفته است، شاه‌نشین به معنای اتاقی با ارتفاع نسبتاً بلند بوده که معمولاً ارتفاع آن دو برابر دیگر اتاق‌های خانه است که در قسمت بالای این ارتفاع، سقف نیم‌گنبدی قرار داشته که به دلیل ارتفاع زیاد آن اتاق خنک شده و به محل خوبی برای استراحت در زمان تابستان تبدیل می‌شده است.
بانی ساخت این کاروانسرا فردی به‌نام حاج کمال است که در کتیبه‌های پیدا شده در کاروانسرا، از او یاد شده است، کاروانسرای «حاج کمال» یک حیاط مرکزی با اتاق‌هایی ایوان‌دار دارد که دور تا دور این حیاط احداث شده است، در پشت اتاق‌های این کاروانسرا سالن‌های طولانی به عنوان بارانداز (محلی برای تخلیه و بارگیری کالا و همچنین استراحت چهارپایان) تعبیه شده که دسترسی به آن‌ها از طریق همه ورودی‌های ممکن است.
لازم به ذکر است که بنای کاروانسرای «حاج کمال»، کاملاً آجری و بدون کاشی‌کاری است.
«قلعه‌سنگی»، قدیمی‌ترین کاروانسرای فلات ایران
کاروانسرای «قلعه‌سنگی» در شهر پرند از شهرهای شهرستان رباط‌کریم قرار دارد که به قدیمی‌ترین کاروانسرای فلات ایران معروف است، قدمت این بنای تاریخی به دوره سلجوقیان و اوایل ظهور اسلام یعنی دوران آل‌بویه باز می‌گردد، بنای کاروانسرا از سنگ و گچ ساخته شده و حیاط مستطیلی شکل دارد.
البته وجود چاه آب و آب‌انبار باعث شده تا این کاروانسرا از بقیه کاروانسراهای ایران تمایز پیدا کند، تاریخ‌شناسان ایرانی می‌گویند به دلیل وجود کوره‌های ذوب فلز در این مکان، ممکن است ابتدا محلی حکومتی بوده و از آن به عنوان ضرابخانه (محلی برای تولید سکه) استفاده می‌شده است.
ساخت کاروانسرای سنگی رباط‌کریم حدود ۲۰۰ سال طول کشیده است که همین موضوع نشان از ساخت بسیار هوشمندانه آن است، متأسفانه تا دهه ۱۳۸۰ کاروانسرای سنگی محلی متروکه بود، اما به همت متولیان و مسئولان میراث فرهنگی، مورد مرمت قرار گرفته و تبدیل به یک جاذبه تاریخی شده است.
لازم به ذکر است که این اثر تاریخی در ۱۹ دی‌ماه، سال ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، همچنین در ۲۶ شهریورماه سال ۱۴۰۲ با برگزاری چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای قلعه سنگی به همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر ایران تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفته و ثبت جهانی شدند.
انتهای خبر/
لینک کوتاه خبر
نظر / پاسخ از
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نفری باشید که نظر می‌گذارید!
