شیراز؛ خاستگاه آب‌دوغ‌خیار

ریشه و پیشینه آب‌دوغ‌خیار به شهر شیراز باز می‌گردد یعنی شیرازی‌ها برای اولین بار این میان‌وعده جذاب را که حالا محبوب تمام ایرانیان شده است اختراع کردند، اختراعی خنک که دوای درد روزهای گرم و آتشین تابستان است، آب‌دوغ‌خیار شیرازی از ماست، خیار، آب، نعنا، نمک، پونه و... تشکیل شده است.

همه این ترکیبات با ورود به استان‌های مختلف به جز ماست، دوغ، خیار و آب تغییر پیدا کرد و هر استان بر اساس طبع و ذائقه مردم خود در ترکیب این میان‌وعده خنک دست برده است، همین موضوع باعث تغییر در مزه آب‌دوغ‌خیار اصلی شده و کیفیت طعم آن را ارتقاء داده است.

این ترکیب در استان تبریز با اضافه شدن گردو و پونه خشک تغییر پیدا کرد، در یزد با اضافه شدن تخم آفتابگردان، کشمش و سیر ارائه شد و... چندین ترکیب دیگر که هر استان بنا به ذائقه مردم خود از آن استفاده می‌کند.

چیزی که این میان‌وعده را به غذای کامل تبدیل می‌کند، اضافه شدن مخلفات متعددی است که توسط قوم‌های مختلف ایرانی به آن افزوده می‌شود، وقتی به ترکیب آب‌دوغ‌خیار ساده شیرازی گردو، کشمش، سیر، تربچه، پیازچه، پونه، ریحان و... اضافه می‌شود آن را از میان‌وعده به غذایی کامل و مقوی برای وعده ناهار و حتی شام تبدیل می‌کند.

نباید از طبع سرد این غذا غافل شد زیرا ممکن است معده و بدن را دچار سردی شدید یا به اصطلاح «رودل» کند، پس اگر قصد مصرف آب‌دوغ‌خیار را دارید حتماً از مقدار زیادی نعنا، پونه و هر چیزی که طبع گرم دارد و مصلح این غذا است در کنارش استفاده کنید تا لذت بیشتری از خوردن آن برده و خنکی این غذای محبوب تابستانی لذت ببرید.

چرا آب‌دوغ‌خیار وعده محبوب تابستان است؟

در ابتدای این گزارش به چرایی محبوبیت این غذای ایرانی در فصل تابستان اشاره شد، طبع سرد ماست، دوغ و خیار گرمای شدید بدن را در فصل تابستان دفع می‌کند، به همین دلیل این وعده، محبوب همه مردم ایران در فصل تابستان است.

از طرفی خوردن زیاد آب‌دوغ‌خیار به دلیل سردی بالای طبع آن، معده را به شدت سنگین می‌‌کند، به همین دلیل مصرف آن بیشتر از یکبار در روز توصیه نمی‌شود، عده‌ای نیز مصرف چای و نبات را پس از خوردن این وعده غذایی برای کاهش سردی معده توصیه می‌کنند که بی‌اثر هم نیست.

پس در مصرف این میان‌وعده که در حد یک غذای کامل است زیاده‌روی نکنید تا لذت همیشه خوردن آن را بچشید، لذتی به خنکی زمستان در گرمای آتشین تابستان که روح و جسم انسان را جلا می‌دهد.

ارزش غذایی بالای آب‌دوغ‌خیار

وجود ماست یا همان دوغ در این غذای سنتی، باعث جذب پروتئین و کلسیم، کاهش کلسترول خون، تقویت باکتری‌های مفید موجود در دستگاه گوارش، کاهش احتمال بروز تومور و سرطان روده بزرگ، کاهش شمار قارچ‌ها در دستگاه تناسلی زنان و حتی کاهش وزن می‌شود.

اگر در ترکیب آب‌دوغ‌خیار از کشمش استفاده شود، آنتی‌اکسیدانی به ترکیب این وعده غذایی اضافه خواهد شد که از نابودی سلولی و پوکی استخوان جلوگیری کرده و برای سلامت دندان و لثه هم مفید خواهد بود. 

همچنین اگر گردو در ترکیب بهشتی این وعده مورد استفاده قرار گیرد، فسفر موجود در آن با فسفری که در ماهی وجود دارد برابری کرده و منبع جذب انواع ویتامین‌ها خواهد بود.

آب‌دوغ‌خیار؛ غذایی ساده‌ در عین‌حال اعیانی

شاید باورتان نشود اما هر چقدر موادی که به آب‌دوغ‌خیار اضافه می‌شود، بیشتر باشد این غذای ساده را به غذایی اعیانی تبدیل می‌کند، غذایی که محبوب طبقات مرفه جامعه نیز است و در سفره‌های غذایی آنان به عنوان وعده‌ای لاکچری مصرف می‌شود.

حتی ناصرالدین شاه با خوردن ترکیب درباری آب‌دوغ‌خیار گمان کرد که رعیت‌های کشورش هم غذای اعیانی می‌خورند، این روایت کمی دردناک است اما همین موضوع نشان‌دهنده محبوبیت این غذای ساده شیرازی است، غذایی که به راحتی می‌توان ترکیباتش را تغییر داد و آن را تبدیل به غذای طبقه ثروتمند جامعه کرد.

لازم به ذکر است که تیلیت (خرد کردن) نان در این ترکیب بهشتی مزه آن را چندین برابر کرده و لذت خوردن آن را دوچندان می‌کند، به همین دلیل اکثر افراد این ترکیب را با نان میل می‌کنند.

انتهای خبر/