به گزارش خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «تهران نیوز»، زهرا یوسفی فعال رسانه‌ای در یادداشتی نوشت: هر سال در تقویم رسمی کشور، روزی به نام «روز سرباز» نام‌گذاری شده است؛ روزی که بهانه‌ای می‌شود برای تجلیل از میلیون‌ها جوانی که بخشی از عمر خود را در لباس خدمت به وطن گذرانده‌اند. این روز تنها یادآور یک وظیفه فردی نیست، بلکه نمادی است از پیوند میان ملت و نیروهای مسلح، از جان‌فشانی‌های نسل‌های گذشته گرفته تا نقش‌آفرینی سربازان امروز در حفظ امنیت و آرامش جامعه.

سربازی در ایران، همچون بسیاری از کشورها، تجربه‌ای مشترک برای جوانان به‌شمار می‌رود. اما آنچه جالب است، تفاوت‌های چشمگیری است که میان دوران سربازی قدیم و امروز دیده می‌شود. مقایسه این دو دوره، نه‌تنها سیر تحول نهاد سربازی را نشان می‌دهد، بلکه بازتابی از تغییرات اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی کشور است.

در این میان نمی‌توان از نقش سربازان در دوران جنگ تحمیلی غافل شد. در سال‌های دفاع مقدس، هزاران سرباز جوان در خط مقدم جبهه‌ها حضور یافتند؛ بسیاری از آنان حتی فرصت کوتاهی برای آموزش ندیدند و مستقیماً راهی میدان نبرد شدند. این سربازان با کمترین امکانات، اما با روحیه‌ای بزرگ و ایمان مثال‌زدنی، دوشادوش رزمندگان دیگر از میهن دفاع کردند. شمار زیادی از آنان در همین مسیر به مقام شهادت نائل شدند یا سال‌ها جانباز و آزاده باقی ماندند.

خاطره رشادت‌ها و ایثارگری‌های سربازان آن دوره همچنان در تاریخ دفاع مقدس زنده است و نشان می‌دهد که مفهوم «سرباز وطن» چیزی فراتر از یک وظیفه قانونی است؛ نمادی است از فداکاری بی‌منت برای امنیت و استقلال ایرانسربازی در گذشته: نظم سخت‌گیرانه و کمبود امکانات.

در دهه‌های گذشته، سربازی بیشتر با واژه‌هایی مانند «سختی»، «انضباط آهنین» و «دوری از خانه» شناخته می‌شد. در آن سال‌ها، سربازان در پادگان‌هایی خدمت می‌کردند که غالباً از نظر امکانات رفاهی و بهداشتی بسیار ساده بودند. تماس با خانواده محدود بود و ارتباطات به چند نامه یا تلفن‌های کوتاه خلاصه می‌شد. آموزش‌ها نیز عمدتاً به مهارت‌های نظامی سنتی محدود می‌شدند؛ تمرین‌های طاقت‌فرسا، رژه‌های طولانی و نگهبانی‌های شبانه، مهم‌ترین بخش از خدمت محسوب می‌شد.

از نظر اجتماعی نیز سربازی قدیم رنگ و بوی دیگری داشت. سربازان اغلب از نقاط مختلف کشور در یک پادگان جمع می‌شدند و با فرهنگ‌ها و زبان‌های گوناگون آشنا می‌شدند. این موضوع در کنار سختی‌ها، فرصتی برای شناخت تنوع اجتماعی ایران فراهم می‌کرد. اما در عین حال، بی‌توجهی به نیازهای فردی سربازان و کمبود حمایت‌های روانی و معیشتی، گاه این تجربه را تلخ و فراموش‌نشدنی می‌کرد.

سربازی امروز: تغییر نگاه و بهبود شرایط

با گذشت زمان و تغییر نیازهای جامعه، سربازی نیز شکل متفاوتی به خود گرفته است. امروزه آموزش‌ها تنها به مهارت‌های نظامی محدود نمی‌شوند؛ بلکه مهارت‌های عمومی مانند کمک‌های اولیه، کار با تجهیزات فناوری و حتی کلاس‌های فرهنگی و اجتماعی نیز در برخی پادگان‌ها برگزار می‌شود.

از سوی دیگر، پیشرفت‌های ارتباطی باعث شده که سربازان ارتباط بیشتری با خانواده داشته باشند. امکان تماس‌های تلفنی و حتی استفاده محدود از اینترنت در برخی یگان‌ها، باعث کاهش فشار روانی دوری از خانواده شده است. شرایط تغذیه، خوابگاه‌ها و بهداشت نیز نسبت به گذشته بهبود یافته و نگاه به سرباز به عنوان «سرمایه انسانی» بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

حتی قوانین و مقررات هم انعطاف بیشتری پیدا کرده‌اند. طرح‌هایی مانند «امریه»، «سرباز معلم» یا «سرباز پژوهشی» این امکان را می‌دهند که بخشی از جوانان بتوانند خدمت خود را در حوزه‌های علمی، آموزشی یا اداری بگذرانند. این تغییرات نشان می‌دهد که سربازی امروز بیش از آنکه صرفاً تمرین نظامی باشد، نوعی سرمایه‌گذاری برای توسعه فردی و اجتماعی به‌شمار می‌رود.

 از وظیفه‌ای سخت تا فرصتی برای یادگیری

وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، سربازی قدیم بیشتر شبیه یک آزمون طاقت‌فرسا بود؛ دوره‌ای که جوانان باید با مشکلات جسمی و روحی دست و پنجه نرم می‌کردند تا «آبدیده» شوند. اما سربازی جدید در تلاش است تا از این دوره به عنوان فرصتی برای رشد فردی و اجتماعی بهره بگیرد.

با این حال، نمی‌توان انکار کرد که همچنان چالش‌هایی وجود دارد؛ نگرانی از آینده شغلی، طولانی بودن مدت خدمت، یا گاه نبود تناسب میان تخصص فرد و نوع خدمتی که به او محول می‌شود، مسائلی هستند که نیاز به اصلاح دارند. اما در مقایسه با گذشته، شرایط امروز به مراتب انسانی‌تر، کارآمدتر و نزدیک‌تر به نیازهای روز جامعه است.

روز سرباز، روز قدردانی و بازاندیشی

روز سرباز فرصتی است برای قدردانی از همه کسانی که این مسیر را پشت سر گذاشته‌اند؛ چه آنهایی که در گذشته با کمترین امکانات اما با روحیه‌ای سرسخت خدمت کردند، و چه جوانان امروز که در شرایط متفاوت، بار امنیت و آرامش کشور را بر دوش می‌کشند.

همچنین این روز می‌تواند بهانه‌ای باشد برای بازاندیشی درباره سربازی؛ اینکه چگونه می‌توان این تجربه را هرچه بیشتر به فرصتی برای رشد، یادگیری و خدمت واقعی به جامعه تبدیل کرد. مقایسه سربازی قدیم و جدید نشان می‌دهد که تغییر و بهبود امکان‌پذیر است؛ کافی است نگاه مسئولان و جامعه همچنان بر پایه احترام، کرامت انسانی و کارآمدی بنا شود.

در نهایت، سرباز هر دوره – قدیم یا جدید – نماد ایستادگی و تعهد به وطن است. شاید شکل‌ها تغییر کرده باشند، اما روح مشترک خدمت همچنان همان است: فداکاری برای امنیت و آرامش ایران.